Niedziela
Dobrego Pasterza – 57. Światowy Dzień Modlitw
W
Niedzielę Dobrego Pasterza przypada 57. Światowy Dzień Modlitw o Powołania. W
Polsce rozpoczyna on Tydzień Modlitw o Powołania do Kapłaństwa i Życia
Konsekrowanego, który będzie przebiegał od 3 do 10 maja pod hasłem “Wielka
Tajemnica Wiary”. Z tej okazji publikujemy statystyki dotyczące powołań
kapłańskich oraz do życia zakonnego, ukazujące aktualne trendy w tej sferze.
Powołania na świecie
Na koniec
2018 roku w Kościele katolickim na całym świecie było 115 tys. 880
seminarzystów, a więc o ok. 2 proc. mniej niż było ich 2013 – 118 tys. 251.
Liczby te podaje najnowszy Rocznik Statystyczny Kościoła (Annuarium Statisticum
Ecclesiae), którego najnowsze wydanie przedstawiono 25 marca br. w Watykanie.
Ukazuje się on zwykle co trzy lata i obejmuje dane na koniec roku
poprzedzającego opracowanie nowego wydania, w tym wypadku 2018, w porównaniu z
okresem sprzed 5 lat, a więc z roku 2013.
Watykański
rocznik potwierdza utrzymującą się od wielu lat niekorzystną tendencję ogólnego
spadku powołań kapłańskich i zakonnych, z kilkoma pozytywnymi wyjątkami,
dotyczącymi przede wszystkim Afryki i niektórych krajów europejskich (do
niedawna była to m.in. Polska) i Ameryki Łacińskiej.
Największy
spadek powołań występuje już od lat w Europie: w omawianym okresie (2013-18)
wyniósł on 15,6 proc., a następnie w Ameryce (rozpatrywanej całościowo, bez
podziału na Południową i Północną) – 9,4. Znaczący wzrost liczby powołań
odnotowała w tym czasie Afryka – 15,6 proc., a więc równoważący deficyt na
naszym kontynencie, ale i tak nie był on w stanie przeważyć ogólnej tendencji
ujemnej, gdy chodzi o wskaźniki powołań.
Powołania kapłańskie w Polsce
W 2019 r. do
polskich seminariów wstąpiło 498 kandydatów do kapłaństwa, czyli o 122 mniej
niż rok wcześniej. W sumie, na wszystkich latach kształcenia bieżący rok
akademicki rozpoczęło 2853 alumnów. Do seminariów diecezjalnych przyjęto 323
mężczyzn. Natomiast do seminariów zakonnych 171 osób, o 34 mniej, niż w roku
2018.
W 2019 r.
najwięcej kandydatów zgłosiło się do Wyższego Seminarium Duchownego w diecezji
tarnowskiej. Było ich 26. Drugie miejsce zajęła archidiecezja warszawska, gdzie
zgłosiło się 15 młodych mężczyzn, trzecie krakowska z 13, a czwarte gdańska z
11 kandydatami. Jeden kandydat zgłosił się natomiast do seminarium w diecezji
drohiczyńskiej i archidiecezji warmińskiej, a w archidiecezji gnieźnieńskiej
żaden. Po dwóch chętnych było w diecezji gliwickiej, sosnowieckiej,
zamojsko-lubaczowskiej oraz zielonogórsko-gorzowskiej.
Wśród
diecezjalnych Wyższych Seminariów Duchownych najwyższą liczbę kleryków na
wszystkich latach mają seminaria: tarnowskie – 120, warszawskie – 90,
krakowskie – 72, katowickie i przemyskie – 67 oraz poznańskie – 65. Natomiast
najniższą liczbę kleryków mają seminaria: sosnowieckie – 13, drohiczyńskie –
14, olsztyńskie – 20, zielonogórsko-gorzowskie – 21, legnickie – 23,
częstochowskie – 25 i koszalińskie – 27.
Wśród męskich instytutów życia
konsekrowanego (zgromadzeń zakonnych) największym zainteresowaniem wśród
młodych Polaków cieszyli się u ubiegłym roku jezuici, do których zgłosiło się
15 kandydatów. Na drugim miejscu znaleźli się kapucyni, gdzie było 14 chętnych
do postulatu. Do dominikanów zgłosiło się w minionym roku 13 młodych. Z kolei
tylko po jednym kandydacie miał Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich,
Towarzystwo Świętego Pawła (pauliści) i Zakon Karmelitów Bosych.
Spośród
seminariów zakonnych największą liczbę kleryków mają na wszystkich latach:
franciszkanie konwentualni – 149, salezjanie – 94, dominikanie – 76, paulini –
56, jezuici – 80, misjonarze oblaci – 44.
Od
kilkunastu lat liczna powołań kapłańskich w Polsce wykazuje powolną tendencję
spadkową. W 2004, seminaria diecezjalne i zakonne liczyły łącznie 7465 alumnów.
W 2008 r. w diecezjalnych i zakonnych seminariach duchownych kształciło się
5583 kandydatów do kapłaństwa. w 2012 r. – 4262 na wszystkich rocznikach, w tym
na I roku 828. W 2015 r. do seminariów duchownych zgłosiło się 725 nowych
kandydatów. W 2018 r. na I roku formację kapłańską rozpoczęło 620 alumnów
diecezjalnych i zakonnych, a łącznie studiowało ich wtedy 3015. W 2019 r. do
polskich seminariów wstąpiło 498 kandydatów do kapłaństwa, czyli o 122 mniej
niż rok wcześniej. W sumie, na wszystkich latach kształcenia bieżący rok
akademicki rozpoczęło 2853 alumnów – informowała KAI Konferencja Rektorów
Wyższych Seminariów Duchownych Diecezjalnych i Zakonnych w Polsce.
Niezależnie
od spadku ilości kandydatów do kapłaństwa w naszym kraju, Polacy wciąż stanowią
znaczącą część wśród nowo wyświęconych europejskich kapłanów. Co czwarty nowo
wyświęcony ksiądz katolicki w Europie to Polak – podaje Instytut Statystyki
Kościoła Katolickiego. W ciągu ostatnich kilku lat w Polsce święcenia
przyjmowało średnio 350 osób rocznie. Stanowi to 26 procent wszystkich
neoprezbiterów w Europie – w 2017 roku było ich w sumie 1272.
Zgromadzenia żeńskie
W Polsce
jest 17 tys. 189 sióstr zakonnych w zgromadzeniach czynnych. A dokładnie 16
tys. 297 sióstr po ślubach wieczystych, 573 po ślubach czasowych, 170
nowicjuszek i 149 postulantek. Ponadto 1290 sióstr to mniszki żyjące w
zgromadzeniach kontemplacyjnych. Mieszkają w 2 tys.113 domach i należą do 106
zgromadzeń. Ok. 2 tys. polskich sióstr (dokładnie 1952) pracuje za granicą,
najczęściej na terenach misyjnych (dane z końca 2019 r.).
Mniejszą
grupą zakonnic są mniszki żyjące w zakonach kontemplacyjnych. Jest ich w Polsce
1290. Jest to 1123 mniszek po ślubach wieczystych, 61 po ślubach czasowych, 29
nowicjuszek i 14 postulantek. Żyją one w 83 klasztorach, których przełożone
zrzeszone są w Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w
Polsce. Wszystkie te klasztory reprezentują 13 rodzin zakonnych, z których zdecydowanie
najliczniejszą są karmelitanki bose. Ok 60 sióstr mieszka w klasztorach, które
nie należą do konferencji (dane z końca 2019 r.).
Po 1989 r.
zakony żeńskie podjęły ogromny wysiłek odtwarzania odebranych im dzieł. W
większości to się udało. Siostry prowadzą m.in. ponad 400 przedszkoli, ponad
100 szkół – podstawowych, ponadpodstawowych i specjalnych, ponad 60 internatów,
burs i akademików, 75 świetlic, ok. 65 ośrodków wychowawczych, 65 domów
dziecka, domy pomocy społecznej – dla dzieci (54) i dla dorosłych (62), 23 domy
opieki, 14 placówek zapewniających całodobową opiekę niepełnosprawnym, 8 domów
dla matek z małymi dziećmi, 2 przytuliska dla bezdomnych i ponad 80 stołówek
dla biednych. Do dzieł prowadzonych przez zakony żeńskie w Polsce należy również
m.in. ponad 30 zakładów opiekuńczo – leczniczych, 17 gabinetów lekarskich, 8
zakładów rehabilitacyjnych, 2 hospicja i 31 okien życia.
Siostry z
kilkunastu zgromadzeń angażują się również w pomoc ofiarom przemocy,
zniewolenia, prostytucji czy handlu ludźmi. Od kilku lat we współpracy z
międzynarodową siecią przeciwdziałania handlowi ludźmi i prostytucji, działa
przy Konferencji Zgromadzeń Żeńskich sekcja Bakhita, w której zaangażowane jest
kilkadziesiąt sióstr.
Wymienić
należy również 7 wydawnictw, 71 domów rekolekcyjnych, 15 centrów animacji
misyjnej i 57 domów wypoczynkowych dla świeckich – prowadzonych przez siostry
zakonne.
Trudno
przecenić zaangażowanie zakonów żeńskich w duszpasterstwo, choćby ze względu na
fakt, że 2012 sióstr pracuje jako katechetki. Oprócz tego w bezpośrednie
nauczanie i wychowawstwo zaangażowanych jest niemal 2 tys. zakonnic. Zajmują
się one ponadto duszpasterstwem szeregu grup społecznych. Dla przykładu można
wymienić 738 scholi i chórów, 299 kół misyjnych, 409 wspólnot dzieci Maryi, 268
kół różańcowych, czy 201 kół biblijnych. Około 100 sióstr jest zaangażowana w
duszpasterstwo więźniów. Warto podkreślić, że siostry prowadzą aż 1 tys. 115
grup związanych z charyzmatami ich zgromadzeń.
Reklama
Zakonnice zajmują
się również ewangelizacją przez media. 50 z nich pracuje w radiu, telewizji lub
zaangażowanych jest w działalność internetową. Prowadzą m.in. 536 stron
internetowych, 411 profili na Facebooku i 35 blogów.
Siostry
wykonują najróżniejsze zawody. Pracują m.in. jako lekarki (34), pielęgniarki
(1162), organistki (477), dyrektorki (695), kucharki (365), zakrystianki
(1245). 35 sióstr pracuje naukowo.
Problemem są
nowe powołania w zgromadzeniach żeńskich. Jak podkreśla matka Jolanta Olech po
„boomie powołaniowym” z końca lat 70-tych XX w. w zasadzie obserwuje się
spadek, przy czym od ok. 15 lat spadek ten nosi już znamiona kryzysu. Dla
przykładu w 2000 r. do zakonów zgłosiło się 566 postulantek, w 2009 – 251, w
2017 – 177. Niekorzystną dynamikę pokazuje też inna statystyka. Jeszcze w 2000
r. na 428 zmarłych sióstr przypadało 541 rozpoczynających nowicjat. Już od 2007
r. liczba zmarłych znacznie przekracza jednak liczbę nowicjuszek. Obecnie
nowicjuszek w żeńskich czynnych zgromadzeniach zakonnych w Polsce jest 170 a
postulantek 149.
Oprócz tego
w zakonach kontemplacyjnych jest 29 nowicjuszek i 14 postulantek. W zakonach
kontemplacyjnych też niestety powołania spadają. O ile np. w 2015 r. w 83
klasztorach kontemplacyjnych było 41 nowicjuszek, to obecnie jest ich 29. A
liczba postulantek w tym czasie spadła z 34 do 14.
Według
danych z końca 2018 r. Polska ma 11 tys. 613 zakonników. W kraju przebywa 8
tys. 497, za granicą pracuje 3 tys. 116. Choć wśród instytutów męskich również
wyodrębnić można te oddane dziełom apostolskim i te nastawione tylko na
kontemplację – jak np. kameduli – wszystkie one zrzeszone są w jednej
Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce. Reprezentuje ona 59
zgromadzeń, z których najliczniejsi są franciszkanie (1273), salezjanie (1043),
franciszkanie konwentualni (931) i pallotyni (627). Dla porównania – jezuitów
jest 603, redemptorystów – 444, dominikanów – 291, karmelitów – 72 a
benedyktynów – 67.
Męskie
instytuty życia konsekrowanego prowadzą708 parafii, 159 sanktuariów i 479
innych kościołów i kaplic z dostępem dla wiernych. Zakonnicy są biskupami (37),
proboszczami, wikariuszami, egzorcystami, formatorami i kapelanami sióstr
zakonnych, duszpasterzami akademickimi, duszpasterzami ruchów i stowarzyszeń
religijnych oraz duszpasterzami szeregu specjalnych grup wiernych. Spowiadają.
1107
zakonników katechizuje w szkołach obejmując nauczaniem ponad 300 tys. dzieci i
młodzieży – od przedszkolaków po studentów. Zakony prowadzą też własne placówki
edukacyjne – to m.in. 18 przedszkoli, 26 szkół podstawowych, 41 liceów, 11
szkół wyższych i 93 oratoria dla dzieci i młodzieży. Nie bez znaczenia jest też
ich praca na rzecz młodych w okresie wakacji i ferii. To w ciągu roku niemal
1500 turnusów wyjazdowych obejmujących prawie 30 tys. dzieci i ponad 100 tys.
młodzieży.
Instytuty
męskie prowadzą również działalność charytatywną. Wśród dzieł własnych wymienić
można m.in. 6 szpitali, 12 hospicjów, 8 przychodni i ośrodków zdrowia, 24 domy
opieki, 14 młodzieżowych ośrodków wychowawczych czy 13 ośrodków terapii dla
osób uzależnionych. Szereg ośrodków charytatywnych zlokalizowanych jest przy
parafiach i wspólnotach zakonnych, jak np. 91 ośrodków opieki Caritas, 76
poradni psychologiczno – pedagogicznych, 126 świetlic dla dzieci, 49 kuchni dla
ubogich, 38 ośrodków pomocy rodzinie czy 30 warsztatów terapii zajęciowej dla
niepełnosprawnych.
276
zakonników to wykładowcy wyższych uczelni, nie licząc seminariów duchownych.
Wykładowcy seminaryjni to 496 osób. W 2016 r. zakonnicy opublikowali 246
książek naukowych. Prowadzili 42 wydawnictwa, 26 czasopism naukowych i 105
religijnych, 7 rozgłośni radiowych, 3 stacje TV, 11 telewizji internetowych,
590 oficjalnych portali i stron www oraz 118 blogów. Ważne jest również ich
zaangażowanie w działalność społeczno-kulturalną: kierowanie muzeami, grupami
teatralnymi, biurami pielgrzymkowymi, klubami sportowymi, orkiestrami, chórami
i scholami, organizacja konkursów, festiwali, prowadzenie kursów językowych
itp.
W ostatnich
dwóch dekadach – na skutek zmniejszającej się ilości powołań – odnotowano
wyraźny trend starzenia się zakonników. Zaobserwowano przede wszystkim znaczący
spadek liczby zakonników najmłodszych (do 30. roku życia). Po drugie, do 2005
r. wzrosła liczba zakonników w przedziale 31-40 lat, ale po tym roku procent
osób w tym przedziale wiekowym zaczął spadać, aż do stanu zbliżonego do wcześniejszego.
Po trzecie, odsetek zakonników w wieku średnim (41-50 lat) wzrósł prawie
trzykrotnie, a zakonników starszych (pow. 50, roku życia) – aż o ok. 80%.
Instytuty świeckie
W Polsce
działa także instytutów świeckich, w większości żeńskich. Działa tylko jeden
instytut męski – Instytut Świecki Chrystusa Króla. W Instytucie Świętej Rodziny
działają natomiast dwa autonomiczne kręgi – mężczyzn i kobiet. W sumie w
Instytutach Świeckich żyje w Polsce 1250 osób, z tego ok. 100 w formacji
początkowej, tzn. przed złożeniem ślubów wieczystych. Śluby, podobnie jak w
zakonach, składa się trzy: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Świeccy
konsekrowani nie rezygnują z majątku na rzecz wspólnoty, starają się jednak
zarządzać dobrami materialnymi nie jak właściciele ale jak szafarze. Większe
wydatki konsultują z przełożonymi, wspierają potrzebujących.
Rozwijają
się również indywidualne Formy Życia Konsekrowanego. Dziewice konsekrowane,
pustelnicy i wdowy – formy te, istniejące w starożytności, od czasów Soboru
Watykańskiego II zaczynają się odradzać i cieszą się rosnącą popularnością. W
Polsce żyje obecnie 309 dziewic konsekrowanych, niemal 300 wdów konsekrowanych
i 1 pustelnik. Są to osoby działające bez struktur, bezpośrednio podlegające
biskupowi diecezjalnemu, który odpowiedzialny jest za ich formację i
funkcjonowanie. Charakterystyczne jest, że z każdym rokiem ilość dziewic oraz
wdów konsekrowanych w Polsce wzrasta.
Światowy Dzień Modlitw o Powołania
po raz pierwszy był obchodzony 12 kwietnia 1964 r. z inicjatywy papieża Pawła
VI. W 2019 r. odbywa się po raz 56., tym razem pod hasłem „Odwaga podjęcia
ryzyka ze względu na obietnicę Boga”, które jest tytułem papieskiego orędzia na
ten dzień. Światowy Dzień Modlitw o Powołania rozpoczyna Tydzień Modlitw o
Powołania. W polskich diecezjach i parafiach organizowane są w tym czasie
spotkania modlitewne w intencji powołań do kapłaństwa i życia konsekrowanego, a
także dyskusje i konferencje poświęcone tematowi powołania.
Na 57.
Tydzień Modlitw o Powołania Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań (KRDP) wydała
specjalne materiały duszpasterskie. Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań (KRDP)
jest organem przy Konferencji Episkopatu Polski i działa na jej zlecenie.
Powołuje ją delegat KEP do spraw powołań, który jest jednocześnie
przewodniczącym Rady. Podstawowym celem KRDP jest inspiracja działalności
duszpasterskiej na rzecz powołań kapłańskich, zakonnych, misyjnych oraz powołań
do świeckich instytutów życia konsekrowanego, a także koordynacja działań
powołaniowych i promowanie współpracy na polu powołaniowym między
duchowieństwem diecezjalnym i osobami konsekrowanymi.